सिपोरा गुरुङ भर्सेस पदमबहादुर गुरुङ

विष्णु शर्मा
१० फेव्रुअरी, २०१३

शनिबार नखिपोट मैदानमा गेसो अध्यक्ष पदमबहादुर गुरुङले बेलायतविरुद्ध आन्दोलनको धम्की दिइरहँदा यता दरबारमार्गमा भएको मिस नेपाल छनौटमा पोखरेली भलिबल सुन्दरी सिपोरा गुरुङ प्रतियोगी छानिइन् । यी दुई घटना एकसय असी डिग्री विपरित कोणका थिए जसले समाजशाष्त्रमा गम्भिर सांकेतिक अर्थ बोकेका छन् । यी दुई घटनालाई यसरी पनि बुझ्न सकिन्छ –नेपालमा आदिवासी जनजातिको दुई वर्गको उदय भैरहेको छ । एउटा –१८ वर्ष उमेर पुगेका आफ्ना छोराछोरीलाई नेपालबाट अलग्गाएर बेलायती नागरिक बनाउन चाहन्छ र अर्को –नेपालमै आफ्नो पहिचान खोजिरहेको छ । पदम र सिपोरा दुई अलग प्रतिनिधि पात्र मात्र हुन् ।


अक्सर म दिनको एकपटक नखिपोट पुग्नेगर्छु । नखिपोट मेरो ह्याङआउट थलो पनि हो । शनिबार दिउँसो चर्किँदो घाममा गेसो अध्यक्ष गुरुङले बेलायतमा प्रधानमन्त्री डेभिड क्यामरुन जत्तिको अधिकार गोर्खाहरूको पनि भएको बताए । १८ वर्ष माथिका गोर्खाका सन्ततीलाई आवासिय भिसा नदिइए आन्दोलनमा उत्रने उनको अभिव्यक्तिले खुबै ताली पनि पिट्यो । मैले यतिबेला नेपालमै पहिचानका लागि संघर्षरत अर्को कित्ताको जनजाति समुदाय जो गोर्खा भर्ती बन्दको माग गर्छ उनीहरू र सिपोरा गुरुङलाई सम्झिरहेको थिएँ । सिपोरा मिस नेपालमा छानिनु आफ्नै खालको सन्देश पनि थियो ।

सितिमिति राजधानी बाहिरका लाई यस्तो राष्ट्रिय ब्युटी पेजेन्टमा सहभागि नगराइने र त्यसमा पनि जनजातिलाई नसमेटिने प्रवृत्तिविरुद्ध सिपोरा छानिएकी थिइन् । नेपाली आर्यनबहुल फेसनको परिभाषाले चिम्सा आँखा, गोलो अनुहार र मंगोलियन आवरणलाई सजिलोसँग फेसनको परिभाषामा समेट्दैन । तर, पछिल्लो समय जनजातिको आर्थिक र सामाजिक हैसियत बढेसँगै मिस नेपालजस्ता पेजेन्टमा उनीहरूको उपस्थिती बाक्लिएको छ । मोडलिङमा विविधता नभएको भन्दै आलोचना खेपिरहेको विश्व फेसन बजारमा समेत एसियाली मंगोलियनको उपस्थिती र डिजाइन हर्लक्क बढेको छ । चिनियाँ सुन्दरीले मिस वल्र्ड जित्नु र आयोजना गर्नुका आफ्नै तर्क छन् ।

तर, गेसो र सिपोराका यी गतिविधिले आउँदो नेपालको सामाजिक ढाँचालाई चित्रण गर्छ । यो पहिचानको लडाईं पनि हो । एउटा देशबाट भाग्न चाहने र अर्को देशभित्रै पहिचानको लडाईं लड्ने । जनजाति पहिचानलाई जोगाउने हो भने पछिल्लो विकल्प रोज्नुसँग गेसोसँग अर्को विकल्प छैन ।